Cebrin Atası El-Harezmi
Tam adı Ebû Ca’fer Muhammed b. Mûsâ el-Hârezmî’dir. Bağdatta 9. Halife Me'mun tarafından kurulan Beyt-ül Hikme(Bilgelik Evi)'nin bir üyesidir. Beyt-ül Hikme o zaman için en gelişmiş araştırma merkeziydi. Yabancı dilden eser tercümeleri, astronomi, matematik alınında araştırmalar yapılıyordu. Daha sonradan Beyt-ül Hikme'nin yöneticiliğini de yapmıştır.
Harezmi önemli bir matematikçi ve gök bilimcidir. Öyle ki hayatımıza kattığı cebir ve algoritma şu an teknolojik alanda bulunduğumuz noktanın temelini oluşturmaktadır.
Batıda din tartışmaları ve bağnazlıklar dönerken İslam alimleri yeni fikirler, teoremler buluyordu.
Şu anda kullandığınız hatta yakından tanıyacağınız x değişkeni ve 0 fikrini Harezmi bulmuştur.
O dönemde 8-8 gibi bir işlemi yapamazlarken Harezmi 8-8 gibi negatif bir sayı içeren işlemi yapılabileceğini ve sonucun yuvarlak bir daire ile ifade edilebileceğini öne sürmüştür.
2. Dereceden denklemleri öyle bir yöntemle çözmüştür ki şu anki bilgi seviyemizle bile bazılarımız bunu anlamakta zorluk çekebilir.
Batılıların Alkarismi, Algorismi gibi isimler verdiği Harezmi'nin bulduğu 2. Dereceden denklemleri çözmemizi sağlayan basit bir algoritma mantığını göstereyim.
Denklemimiz : x²+10x=39 olsun.
Bunu bir kenarı X olan kare ve kısa kenarı 10/4 uzun kenarı X olan kare ile uzun kenarları bitişecek şekilde birleştirdiğimizde aşağıdaki şekli elde ederiz.
Peki bu şeklin şu an için x²+10x = 39'u belirmekten başka bir anlamı var mı ?
Hayır, yok.
Peki bu şekli nasıl işimize yarayacak şekilde kullanabiliriz?
Eminim aranızdan birkaçı bu ayrıntıyı fark etmiştir.
Fakat fark etmeyenler için de anlatalım.
Şekli bir kare haline getirirsek önceki bulduğumuz alan olan 39 ile sonradan bulacağımız alanı kullanarak karenin bir kenarını bulabiliriz.
Bu sebeple 4 kenarında kare şeklinde boşluk olan şeklimizi tamamlayalım.
Bu işlemi yapınca aşağıdaki gibi bir şekil oluşur:
Evet önceki şeklimizde elimizde olan alan 39'du fakat şu an kenarlardaki karelerin alanı sebebiyle 4 adet 25/4 'ümüz var. Önceki şekilden gelen 39 ile sonradan çizdiğimiz karelerin alanlarını toplarsak(25) sonuç 39+25=64 olur.
Bu sayede büyük karenin bir kenarını 8 buluruz.
Kenarlardaki küçük karelerin kenar uzunlukları 5/2 idi. Ortadaki x² olan karemizin bir kenarını bulmak için en büyük karemizin kenarı olan 8'den (5/2) x 2'yi çıkartırız.
Böylece küçük karenin x değerini 3 olarak buluruz.
Bu da denklemimizin x değişkenini verir.
Evet, gördüğünüz gibi El Harezmi'nin üstün matematik yeteneğine ve zekasına bir kez daha şahit olduk.
Ki o dönem için 0 ve x değişkeni bile bilinmezken bu tür bir işlem yapılması İslam toplumunun ilim, bilim alanında ne kadar ileri olduğunun bir göstergesidir.
El Harezmi'nin bulduğu pek çok çözüm ve yöntem 15.yy sonlarına kadar kullanılmıştır.
Hârezmî, matematik alanında yaptığı çalışmalarda, kendisinden önce sadece sözlü olarak bilinen cebiri geliştirip sistemleştirerek matematiğin ayrı bir dalı olarak var olmasını sağlamıştır. El-Kitâbü’l-Muhtasar fî Hisâbü’l-Cebr ve’l-Mukâbele adlı eseri bilim tarihinde cebirin tek başına konu edildiği ilk kitaptır. Bu yönüyle Hârezmî cebiri ilk bulan bilim insanı olarak bilinir.
Ki o dönem için 0 ve x değişkeni bile bilinmezken bu tür bir işlem yapılması İslam toplumunun ilim, bilim alanında ne kadar ileri olduğunun bir göstergesidir.
El Harezmi'nin bulduğu pek çok çözüm ve yöntem 15.yy sonlarına kadar kullanılmıştır.
Hârezmî, matematik alanında yaptığı çalışmalarda, kendisinden önce sadece sözlü olarak bilinen cebiri geliştirip sistemleştirerek matematiğin ayrı bir dalı olarak var olmasını sağlamıştır. El-Kitâbü’l-Muhtasar fî Hisâbü’l-Cebr ve’l-Mukâbele adlı eseri bilim tarihinde cebirin tek başına konu edildiği ilk kitaptır. Bu yönüyle Hârezmî cebiri ilk bulan bilim insanı olarak bilinir.
Bu konuyu hazırlamamdaki en büyük sebep şudur:
Artık insanlarımız atalarının birçok üstünlüğünü, gelişmişliğini unutmuş durumda. Hele ki günlük hayatın getirdiği sebepler bunları unutmak için zemin oluşturuyor gibi gözükse de bizlerin okuyup, araştırıp tüm bunlardan ilham alıp tekrardan o günlerin daha da iyi haline kavuşmak için çalışmamız gerekmektedir.
Ha atalarımız zamanında çok başarılı işler yapmıştır diyip hemen bir kenara sıyrılmak ise oldukça yanlış bir davranıştır. Önemli olan bu olaylardan ders alıp, onları kendimize örnek edinip bu yolda ilerlemektir.
Artık insanlarımız atalarının birçok üstünlüğünü, gelişmişliğini unutmuş durumda. Hele ki günlük hayatın getirdiği sebepler bunları unutmak için zemin oluşturuyor gibi gözükse de bizlerin okuyup, araştırıp tüm bunlardan ilham alıp tekrardan o günlerin daha da iyi haline kavuşmak için çalışmamız gerekmektedir.
Ha atalarımız zamanında çok başarılı işler yapmıştır diyip hemen bir kenara sıyrılmak ise oldukça yanlış bir davranıştır. Önemli olan bu olaylardan ders alıp, onları kendimize örnek edinip bu yolda ilerlemektir.
21.02.2019
Okuduğunuz için teşekkür ederim.
İyi Forumlar..