Mondros Ateşkes Antlaşması ile ortaya çıkan durum çeşitli cemiyetlerin kurulmasına neden olmuştur. Bu cemiyetlerden bir kısmı İtilaf Devletleri ile iş birliği yaparken bir kısmı da vatanın bütünlüğüne ve bağımsızlığa aykırı çalışmalar yapmıştır bunlara zararlı cemiyetler denir. Bunun yanında Türk halkının vatanın bütünlüğünü ve bağımsızlığını korumak için kurduğu cemiyetler de vardır bunlara ise milli (yararlı) cemiyetler denir.
Zararlı Cemiyetler
Azınlıkların Kurduğu Cemiyetler
İtilaf Devletlerinin desteklediği azınlıkların,topraklarımızın bir kısmını ee geçirmek amacıyla kırdukları cemiyetlerdir.
Mavri Mira Cemiyeti:Rumlar tarafından Bizans'ın yeniden kurulmasını sağlamak (Megola İdea) amacıyla İstanbul Rum Patrikhanesi'nde kurulmuştur.
Etnik-i Eterya Cemiyeti:Rumlar tarafından kurulan bu cemiyet Mavri Mira ve Pontus Rum Cemiyeti'nin çalışmalarını desteklemiştir.Türkleri en uzun süre uğraştıran cemiyettir.
Pontus Rum Cemiyeti:Orta ve Doğu Karadeniz kıyılarında Bir Rum Pontus devleti kurmayı amaçlamışlardır.
Taşnak ve Hınçak Cemiyetleri:Ermeniler tarafından kurulan bu cemiyetler Doğu Anadolu'da bir ermeni devletinin kurumasını sağlamaya çalışmışlardır.
Bu cemiyetlerin ortak özellikleri:
- İtilaf Devletleri tarafından desteklenmişlerdir.
- Anadolu'dakki işgalleri kolaylaştırmışlardır.
- Bağımsız devlet kurmayı amaçlamışlardır.
Milli Varlığa Düşman Cemiyetler
Milli çıkarlarımıza ters amaçları olan ve genelde Türkler tarafından kurulan cemiyetlerdir.
Kürt Teali Cemiyeti:Doğu illerinde ayrı bir hükümet kurmaya çalışmışlardır.
İslam Teali Cemiyeti:Vatanın kurtuluşunun halifelik makamına ve dini esaslara bağlı kalmakla mümkün olacağını savunmuştur.
İngiliz Muhipleri Cemiyeti:Vatanın kurtuluşunun İngiltere mandasına girmekle mümkün olacağını savunmuştur.İngiltere ile dostluğu geliştirmeye çalışılmıştır.
Wilson Prensipleri Cemiyeti:Vatanın kurtuluşunun ABD mandasına girmekle mümkün olacağını savunmuşlardır.
Sulh ve Selameti Osmaniye Cemiyeti: Vatanın kurtuluşunun saltanat makamına bağlı kalmak ile mümkün olacağını savunmuşladır.
Hürriyet ve İtilaf Fırkası:Fırka İtihat ve Terakki Cemiyeti'ne karşı 1911 yılında kurulmuştu.Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra Anadolu'da başlayan Milli Mücadele'ye larşı muhalefet oluşturmuştur.
Bu cemiyetlerin ortak özellikleri:
- İtilaf Devletleri tarafından desteklenmişlerdir.
- Anadolu'da başlayan Milli Mücadele hareketini önlemeye çalışmışlardır.
- Ulusal bağımsızlık ve ulusal egemenlik ilkelerine aykırı hareket etmişlerdir.
- Birleştikleri ortak nokta ''Osmanlı Devleti artık egemen bir devlet olarak yaşayamaz ; varlığını koruması ancak himaye altına girmesiyle mümkündür.''düşüncesidir.
- Bu cemiyetlerin bazı üyeleri daha sonradan Milli Mücadele'ye katılmışlardır.
Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra Anadolu'da başlayan işgallere karşı İstanbul Hükümeti'nin sessiz kalması üzerine Türk milleti tarafından kurulmuşlardır.
Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti:Doğu Anadolu'da bir Ermeni devletinin kurulmasını önlemek amacıyla kurulmuştur.Cemiyet,Erzurum Kongresi'nin düzenlenmesini sağlamıştır.Ermeni zulümlerine karşı Türklerim bölgeden ayrılmasını önleyerek Doğu Anadolu'nun tarihi ve kültürüyle Türk yurdu olduğunu savunmuştur.
Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:Doğu Trakya'nın Yunanistan'a katılmasını önlemek amacıyla kurulmuştur. Cemiyet, Rumların taşkınlıklarını önlemeye çalışmıştır.
İzmir Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti: İzmir'in Yunanlılara verileceği söylentileri üzerine İzmirli aydınlar tarafından kurulmuştur.
Redd-i İlhak Cemiyeti: İzmir'in Yunanistan'a katılmasını önlemek amacıyla kurulmuştur. Batı Anadolu'da Kuvayımilliye'nin kurulmasını sağlayan Redd-i İlhak Cemiyeti Balıkesir ve Alaşehir Kongrelerinin düzenlenmesine öncülük etmiştir.
Kilikyalılalar Cemiyeti: Adana ve Çukurova Bölgesi'nde Ermeni ve Fransız işgallerini önlemek amacıyla kurulmuştur.
Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti: Trabzon ve çevresinde Pontus Rum devletinin kurulmasını önlemek amacıyla kurulmuştur.
Milli Kongre Cemiyeti: Bütün yurttaki işgallerin haksızlığını ve Türk milletinin haklılığını basın-yayın yoluyla dünya kamuoyuna duyurmak amacıyla İstanbul'da kurulmuştur.
Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti: Cemiyet 9 Aralık 1919'da Sivas'ta kurulmuş olup ülkenin bağımsız ve bütünlüğünün savunmak ve Anadolu'nun birliğini sağlamak için çalışmalar yapmış ve mitingler düzenlemiştir. Cemiyet, İtilaf Devletlerinin temsilcilerine de protesto telgrafları göndermiştir.
Bu cemiyetlerin özellikleri:
- Kuruluşlarında Türklük ve bağımsızlık duyguları hakimdir.
- Bulundukları bölgenin kurtuluşu için faaliyet göstermişlerdir.
- Birbirinden ayrı ve bölgesel olarak çalıştıkları için kesin bir başarı elde edememişlerdir.
- İşgalleri önce basın ve yayın yoluyla protesto etmişler daha sonra da silahlı direnişe destek vermişlerdir.
- İşgallere karşı halkın doğal tepkisi sonucu kurulmuşlardır.
- Milli Mücadele'nin teşkilatlanmasını kolaylaştırmışlardır.
- İşgalci güçlere azınlık cemiyetlerine ve İstanbul Hükümeti'ne karşı mücadele etmişlerdir.
- Sivas Kongresinde Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirilmişlerdir.
Dipnot : Kaynak başka bir siteden alınmıştır. Site : Cemiyetler - Sosyal Bilgiler Performans Ödevi
